بزرگنمایی:

معمار شهر - صحبت از آسیب‌ها و ناهنجاری‌های اجتماعی که می‌شود ناخواسته بسیاری از ما به یاد شهرهای بزرگ و به اصطلاح کلانشهرها می‌افتیم که البته به لحاظ آماری باید گفت آمار جرایم این گونه از شهرها به تناسب جمعیت بالایی که دارند تا حدودی طبیعی است.

اما نکته قابل تأمل در خصوص علت‌ها و ریشه‌های آسیب‌های اجتماعی در کلانشهرهاست؛ چراکه با توجه به زاویه نگاه به این موضوع کلی علت‌های مختلفی می‌توان برای ناهنجاری‌ها برشمرد.

با این وصف و تأکید بر این نکته که جرایم و ناهنجاری‌های ارتکابی در یک جامعه معلول عوامل متعددی است، هر یک به میزان تأثیرگذاری خود در بروز یک ناهنجاری می‌تواند سهم قابل توجهی داشته باشد.

بنابراین بر همین اساس و به بهانه اظهارنظر رئیس پلیس پیشگیری خراسان رضوی به چند نکته اشاره می‌کنیم؛ چراکه سرهنگ بوستانی با اشاره به نقش معماری شهری در ناهنجاری‌های اجتماعی می‌گوید: متأسفانه هنوز مجوزی به ما داده نشده تا در زمینه ساخت ‌و سازهای غیرقانونی در مناطقی که از نظر ما امنیت وجود ندارد، دخالت و به آن امور رسیدگی کنیم. در حال حاضر، برای این ‌گونه موارد باید خواهش کنیم که این کار انجام نشود، اما اگر برای این امور مجوز قانونی داشته باشیم، صورت مطالبه‌گری به خود می‌گیرد و دست ما را برای رسیدگی باز می‌کند.

بوستانی می‌افزاید: متأسفانه در مشهد بخش‌هایی وجود دارد که به دلایل مباحث امنیتی و انتظامی و با هدف پیشگیری از ناهنجاری‌های بعدی نباید مجوز ساخت‌وساز در این مناطق داده شود ولی به دلیل اینکه الزامی قانونی وجود ندارد تا نظر پلیس در شهرسازی‌ها لحاظ شود نمی‌توانیم اعمال نظری داشته باشیم.

با این حال اقداماتی در همین راستا صورت گرفته است و اگر مجلس دستور لازم را ابلاغ کند شکل قانونی به خود می‌گیرد، سپس ما می‌توانیم آن را مطالبه‌ کنیم. نیروی انتظامی موظف است خلأهایی که به نفع مردم و جامعه نیست را اعلام کند تا در این خصوص پیگیری لازم انجام و مجوزهای لازم صادر شود.

• چند نکته

نکته اول: آنچه رئیس پلیس پیشگیری خراسان رضوی می‌گوید بدیهی‌ترین الزامات شهرسازی بشر بوده و هست ولی اینکه چرا در کشور ما انجام همین بدیهیات با اما و اگر همراه می‌شود پرسش بی‌پاسخی است که البته خیلی‌ها دلیل آن را می‌دانند که ساده‌ترین برداشت آن ترجیح منافع شخصی یا سازمانی به منافع اجتماعی است و به نظر می‌رسد اگر با در نظر گرفتن حفظ امنیت انتظامی و روانی افراد جامعه به اقدامات پیشگیرانه در مبحث شهرسازی توجه بیشتری شود شاهد اتفاقات خوبی خواهیم بود.

نکته دوم: با نگاهی به شیوه‌ها و مدل‌های مدیریت شهری و شهرسازی نوین می‌بینیم که کشورهای پیشرفته در این بخش که اتفاقاً تعدادی از این شهرها و کشورها در آسیا قرار دارند به دنبال ایجاد شهرهای پاسخگو هستند یعنی دیگر ساختمان‌ها به عنوان سازه بی‌روح آجر و آهن نیست تا در گوشه پنهان آن شرایط بروز یک ناهنجاری فراهم باشد بلکه به عنوان یک عنصر دخیل در فرایندهای زندگی جامعه پیرامون خود به اتفاقات اطراف واکنش نشان می‌دهد حال ما هنوز در مبحث سهم دادن به متولیان نظم و امنیت شهرهایمان در ایجاد محلات جدید یا تغییرات در کالبد قدیمی شهر مانده‌ایم.

نکته سوم: با نگاهی دقیق‌تر به معماری شهری و شیوه شهرسازی عمدتاً خارج از ضوابط فنی در بخش قابل توجهی از کلانشهر مشهد به این نتیجه می‌رسیم که به جز استفاده از فناوری‌های نوین در ساخت تعدادی از ساختمان‌های شهر مشهد در سایر مباحث شهرسازی با عقب‌ماندگی اساسی روبه‌رو هستیم و خبری از شهرسازی با اولویت تحکیم روابط سکنه نیست و آنچه رخ داده معماری شیک با اهداف اقتصادی بوده است. به طور مثال کمتر نمونه‌ای داریم که بتوانیم بگوییم طراحی آن زمینه‌ساز ارتباط بیشتر ساکنان از یک سو و حذف زمینه‌های ناهنجاری‌های اجتماعی مبتنی بر شیوه معماری بوده است.

نکته چهارم: با نگاهی به اظهارات کارشناسان در بخش‌های مختلف مرتبط با شهرسازی در شهر مشهد می‌توان گفت توجه به الزامات پیشگیرانه در بخش‌های مختلف از قبیل ناهنجاری‌های اجتماعی و بلایای طبیعی ضرورتی انکارناپذیر است و با گذشت هر روز و ادامه روند کنونی میزان خسارت‌های احتمالی زندگی در این شهر را افزایش می‌دهد و باید جدی‌تر از همیشه نسبت به اولویت‌بخشی به مبحث پیشگیری پرداخته شود.